Arend Niks en Tatiana Koleva bij Orkater op toneel
"Vanuit het niets met een grote alertheid spelen"
Interviews 21-02-2006 09:43
Binnenkort is componist Arend Niks samen met collega-slagwerker Tatiana Koleva in een bijzondere voorstelling te zien. Beiden vormen de muzikale hofhouding in "Hof van Haile", de nieuwe voorstelling van muziektheatergroep Orkater. Reden genoeg voor een dubbel-interview: Arend en Tatiana over elkaar, de keuze voor marimba en de muzikale begeleiding van acteurs.
Arend Niks:
Het idee over de voorstelling en het onderwerp was er al bij de schrijvers. Zij hebben met mij overlegd over de functie van de muziek en de bezetting. Het schrijfproces van de tekst ging gelijk op met de ontwikkeling van de muziek, zodat de muziek ook echt in de scènes is geschreven.
Hoe is Orkater met jou in contact gekomen?
Arend Niks:
Ik heb al eerder in producties van Orkater gestaan, maar niet met deze makers (schrijvers en acteurs Geert Lageveen en Leopold Witte). In de zomer van 2005 maakte ik bij het NNT het muziektheaterstuk “Frankenstein” van Ko van den Bosch. Geert Lageveen werd daarvoor aangetrokken als regisseur. Uit die samenwerking volgde weer het voorstel om mij te vragen voor de muziek van “Haile”.
Hoe kennen jij en Tatiana elkaar?
Arend Niks:
Tatiana Koleva en ik kennen elkaar van concerten in het circuit van moderne gecomponeerde muziek en de jazz-scene.
Kun je een korte omschrijving van Tatiana geven en van haar aandeel in deze muziektheatervoorstelling?
Arend Niks:
Tatiana is een virtuoze klassiek geschoolde slagwerkster, die zich gespecialiseerd heeft op de marimba. Hierdoor vullen Tatiana en ik elkaar goed aan en kunnen we een grote sound creëren. Bovendien heeft ze affectie met theater: de groep Electra waar Tatiana medeoprichter van is, maakt ook gebruik van theatrale elementen.
Tatiana, kun jij een korte omschrijving van Arend geven en van zijn aandeel in dit project?
Tatiana Koleva:
Arend heb ik in heel veel verschillende formaties zien spelen, ik volg zijn werk. Ik ben altijd gefascineerd geweest door zijn energie en timing. De nummers die hij schrijft vind ik fris en aantrekkelijk.
In “Hof van Haile” is Arend de componist en dus nauw betrokken bij de vorm van de voorstelling. Dat is een grote uitdaging voor hem want hij moet niet alleen goede nummers schrijven, maar ook zijn muziek aan- en inpassen in de voorstelling. Daarvoor moeten je ideeën heel sterk zijn. Zijn muziek is niet illustratief aan het verhaal, maar voegt echt iets toe.
Marimba is als klassiek slagwerkinstrument veelvuldig in filmsoundtracks te horen. Is dat de reden dat jullie ervoor hebben gekozen om de marimba zo’n grote rol te laten spelen?
Arend Niks:
Het is meer omdat de marimba niet meteen een associatie oproept met een bepaalde stijl en dat je erg vanuit de klank kan werken, ook op een laag volume. We gaan er niet vanuit dat we Ethiopië nadoen, maar meer een land met een andere cultuur. Met deze bezetting wil ik een sfeer bewerken die niet meteen aan één specifieke stijl of specifiek land refereert.
Tatiana Koleva:
Wij gebruiken in Hof van Haile naast de marimba, vibrafoon en trommels ook onconventionele instrumenten, geluiden en klanken. Ook bespelen we de instrumenten soms anders dan gebruikelijk. We bespelen de marimba niet alleen met mallets, maar ook met een strijkstok, onze handen, brushes, etc. Het is een ontzettend spannend proces, want wij komen elk uit een andere richting. Arend komt uit de jazz-impro-pop hoek en ik uit de klassiek, modern, experimenteel gecomponeerde muziekhoek.
Jullie staan als slagwerkers op het podium en vormen de muzikale hofhouding. Hebben jullie ook tekst, net als de acteurs?
Arend Niks:
Het idee van de makers is vanaf het begin geweest dat iedereen musiceert en acteert: in de praktijk blijven de taken natuurlijk verdeeld, maar er wordt hevig gezocht naar manieren om het podium te laten bevolken door individuen die aan elkaar gewaagd zijn. Dus ja, ook de musici hebben tekst en de acteurs vervullen ook muzikale rollen. Ricky Koole is een professionele zangeres en Pierre Bokma kan ook erg goed zingen, dus zijn er voor hun zangstukken geschreven.
Tatiana Koleva:
Iedereen heeft hetzelfde doel: een mooie voorstelling maken met dezelfde drive. Muzikanten begeleiden acteurs en andersom. Voor slagwerkers is bewegen en performing op het podium niet ongebruikelijk, veel van de moderne composities gebruiken theatrale elementen. Sowieso is een slagwerkoptreden een visuele belevenis.
Hoe verhouden het verhaal en de muziek zich tot elkaar?
Arend Niks:
Het verhaal voltrekt zich in drie delen, waarin de muziek per deel een andere rol heeft, wisselend van entourage tot hofzetting, tot underscore. De inspiratiebronnen zijn voornamelijk de tekst en de kleine maar interessante bezetting.
Bij Orkater ben ik in een muziekruimte met een xylofoon en ander slagwerk stukken gaan maken, soms intuïtief op wat de scène beloofde te worden, soms concreet aan de hand van liedjes of changementen. Dit laatste ook met aandacht voor de technische kant van het changement, zodat het niet alleen maar een ‘rustmoment’ voor het publiek is.
Wat maakt spelen in een theater(groep) uniek? In welke opzichten is het anders dan spelen in een pop- of slagwerkband, of orkest?
Arend Niks:
Het grootste verschil is dat de muziek niet op een concertmanier bij het publiek terecht komt. Het theaterstuk bepaalt waar de aandacht ligt en niet de setlijst. Vaak is de ‘theatersetlijst’ strikt muzikaal gezien erg vreemd.
Dit maakt ook dat een muziekstuk heel erg geconcentreerde aandacht kan krijgen, zodat je soms vanuit het niets met een grote alertheid aan het spelen bent. Je slaat als het ware alle praatjes met het publiek en lekkere inspeelnummers over.
De vorm van het theaterstuk bepaalt mede hoe lang, hard en intens de muziek is en je moet je als uitvoerder erg bewust zijn van de rol van de muziek. Je moet naast het musiceren erg bewust omgaan met wat er in theatraal opzicht verder op het podium gebeurt en dat kunnen voeden.
Dit klinkt misschien abstract, maar het belangrijkste is waarschijnlijk dat je als uitvoerder net zo kan genieten van een goed gespeelde scène, als van het spelen van een te gek refrein of thema.
Tatiana Koleva:
De uitdaging van op het toneel staan, is dat je niet alleen als muzikant bezig bent, maar onderdeel uitmaakt van de complete performance: elke beweging en handeling is geregisseerd en belangrijk.
Verschijnt de muziek ook nog als zelfstandige release, als "soundtrack"?
Arend Niks:
Ik hoop dat we daar tijd voor hebben. Het zou natuurlijk wel erg leuk zijn.
Slagwerkwereld: Hartelijk bedankt voor jullie tijd!
Van 22 maart tot en met 13 juni 2006 doen slagwerkers en acteurs een landelijke tournee. Een overzicht van alle voorstellingen vind je hier.