Meester van de framedrums Glen Velez

Eerder gepubliceerd in Slagwerkkrant 98, juli-aug 2000

The Big Bang 2007 24-12-2006 17:35

Vooraan op het podium, uiterst geconcentreerd en met de ogen dicht, staat Glen Velez met in zijn hand slechts één drum: een 22+ bodhran (zie kader ‘Bekende framedrums’). Wat volgt is een prachtige, minutenlange solo, waarin de volledige klankrijkdom van de trommel tevoorschijn wordt getoverd. Later in de voorstelling zal hij hetzelfde doen met de riq in een duet met de al even virtuoze Zakir Hussain op tabla’s.

Glen Velez was vorig jaar oktober te bewonderen in het Utrechtse Vredenburg tijdens MegaDrums ’99, samen met andere meesters als Hussain, de Braziliaanse drummer-percussionist Airto Moreira en de Japanner Leonard Eto, die vroeger bij Kodo speelde. Velez maakte diepe indruk met zijn smaakvolle spel op de framedrums en verraste het publiek met de veelzijdigheid van deze schijnbaar zo eenvoudige trommels.

Hoe ben je ertoe gekomen om je zo volledig toe te leggen op de framedrum?

‘Ik ben opgeleid als klassiek slagwerker. Na mijn afstuderen aan de Manhattan School of Music deed ik veel orkestwerk en speelde met Steve Reich (componist van minimal music, red.). Eind jaren zeventig, toen ik achter in de twintig was, raakte ik gefascineerd door percussie en improviseren, zaken waar ik tot dan toe nooit aandacht aan had besteed. Ik begon met lessen in Zuid-Indiase percussie bij een meesterdrummer in New York. Toen hij op een dag bij mij thuis was om les te geven, zag hij een orkesttamboerijn aan de muur hangen. Hij pakte hem en begon erop te spelen met kanjira-technieken. De kanjira is een tamboerijn uit India. Ik raakte meteen gefascineerd. Dat je zoveel kon doen met een tamboerijn! Ik wist direct dat ik dat ook wilde leren.’

Smeltkroes
Jij was één van de eersten die de framedrums als een familie ging benaderen. Hoe ben je daartoe gekomen?

‘Na de kanjira ging ik me bezighouden met het tamboerijnspel uit het Midden-Oosten. Daarin kreeg ik les van twee Libanese broers. Vanaf dat moment ben ik eigenlijk verder op zoek gegaan naar de verschillende manieren waarop tamboerijnen en andere framedrums in de wereld gespeeld worden. Ik verdiepte me onder meer in Braziliaanse, Zuid-Italiaanse, Marokkaanse en Azerbeidzjaanse stijlen. In het begin bestudeerde ik ze los van elkaar, maar na een aantal jaren begon ik de verschillende framedrums als één familie te zien en de diverse afzonderlijke technieken door elkaar te gebruiken.

Heb je veel moeten reizen om al die verschillende trommels te leren spelen?

‘Ik ben nooit maanden in een land verbleven om een instrument te leren. Ik ben wel eventjes in Egypte geweest, maar de meeste studie heb ik gewoon in New York zelf gedaan. Dat kan daar ook; het is een culturele smeltkroes. In New York wonen mensen van tientallen nationaliteiten. Het was dus vrij gemakkelijk om goede leraren te vinden die me konden lesgeven in al die drumtradities.’

Ik heb gelezen dat je zo’n 300 percussie-instrumenten bezit. Als je gevraagd wordt voor een project of opnamesessie, hoe bepaal je dan welke instrumenten je gaat gebruiken?

‘Dat gaat meestal in overleg. Om me een beeld te vormen wat iemand wil horen, begin ik eerst wat vragen te stellen. Als het om framedrums gaat, vraag ik bijvoorbeeld of ze laag, hoog of medium, hard of zacht en met of zonder schellen willen. Ik wil ook altijd weten welke rol het instrument in het arrangement heeft en welke andere instrumenten er bespeeld worden. Als er op een sessie bijvoorbeeld een bas en een tuba worden gebruikt, heeft het weinig zin om een lage framedrum als de bodhran te spelen. Dat werkt gewoon niet, dus dat zeg ik dan. Ik heb trouwens wel een basisset die ik altijd meeneem. Dat zijn de drie drums die ik het meeste gebruik: de bodhran, de tar en de riq. Ook tijdens deze MegaDrums-toer zijn dat mijn hoofdinstrumenten.’

Synthetische framedrums
In 1983 werd Glen Velez na een optreden op de PAS-conventie benaderd door fabrikant Remo Belli. Deze realiseerde zich dat de framedrums de potentie hadden om aan te slaan bij een breed publiek, want iedereen kan er al snel iets op spelen en je kunt ze gebruiken voor veel verschillende activiteiten. Zijn fabriek had de technologie in huis om een kunststof versie te produceren van de authentieke trommels waar Velez op speelde. Tegenwoordig produceert Remo een breed scala aan framedrums en andere percussie-instrumenten en heeft Glen Velez zijn eigen serie.

‘De stembaarheid van de meeste originele framedrums is beperkt. Bovendien worden ze sterk beïnvloed door het weer. Ze zijn vooral erg gevoelig voor luchtvochtigheid en temperatuur. Ik was dan ook erg blij met de drums van Remo. Natuurlijk, er gaat niets boven het geluid van de authentieke framedrums met natuurvel, maar als je veel reist zoals ik, zijn Remo’s synthetische varianten een goed en praktisch alternatief. Ze ontstemmen niet en zijn erg stevig.’

Framedrums lijken steeds populairder te worden en worden ook veel gebruikt bij therapieën, ‘community drumming’ en workshops.

‘Dat heeft vooral te maken met de toegankelijkheid. Door hun kleine afmeting en eenvoudige constructie stralen ze iets uit waardoor mensen er niet bang voor zijn. Ze denken: dat zou ik weleens kunnen leren spelen. En dat klopt. Als je door hebt hoe je het instrument vasthoudt, kun je er vrij snel verschillende tonen en eenvoudige ritmes op spelen. Voor professionals zijn framedrums aantrekkelijk omdat het veelzijdige en uitdagende instrumenten zijn die heel divers kunnen worden toegepast. Ik hou er nog steeds van om er nieuwe dingen op de framedrum te ontdekken, zelfs na twintig jaar. Er blijft altijd een uitdaging over.’

Genezend
Wat adviseer je mensen die framedrums willen leren spelen?

‘Interworld Music heeft instructievideo’s van diverse framedrummers op de markt gebracht. Drie daarvan zijn van mezelf: The fantastic world of framedrums, Handance step 1 en Handance step 2. De eerste is een meer algemene video, de laatste twee gaan over ‘Handance’, een lesmethode, die ik de afgelopen vijftien jaar heb ontwikkeld. Hierin combineer ik het bespelen van framedrums met de stem en de beweging van het lichaam.

‘De eerste keus blijft echter altijd een leraar. De muziekculturen waar framedrums vandaan komen zijn allemaal orale tradities waar je een instrument leert bespelen door te luisteren en te kijken naar een ander. Daarom was ik ook zo sceptisch om een lesboek uit te brengen. Dat is er nu toch gekomen (The handance workbook, red.), maar het is alleen op mijn website en bij mijn workshops te koop. Zo controleer ik de verspreiding en weet ik dat het niet in handen komt van mensen die denken dat ze wel even framedrums zullen leren spelen uit een boekje.

‘Ik heb framedrums leren spelen door te kijken en te luisteren naar de vele verschillende leraren die ik heb gehad. Meestal muzikanten uit muziekculturen waarin framedrums worden gebruikt, maar ook mijn conservatoriumleraar voor ‘Orkestslagwerk’, die mij leerde hoe je een goed geluid uit een instrument kunt halen. Verder ben ik gevormd door een breed scala aan muziekstijlen. Natuurlijk luister ik veel naar allerlei etnische muziek. Indiase percussionisten zijn bijvoorbeeld de beste slagwerkers die ik ooit heb gezien. Daarnaast ben ik sterk beïnvloed door componist Steve Reich, met wie ik tussen 1973 en 1988 veel heb gespeeld, maar ook door de radiomuziek uit mijn jeugd, zoals de Amerikaanse funk van Sly Stone en James Brown. Het heeft me allemaal gevormd.’

‘Tegenwoordig kun je in aanraking komen met een enorme variëteit aan muziekstijlen van over de hele wereld. Dit is een fantastische tijd om slagwerker te zijn. En bedenk: drummen werkt genezend en brengt meer stabiliteit in deze chaotische tijden. Of je nu speelt of luistert, slagwerk heeft een positief effect op mensen.’

Bekende framedrums

Bodhran: grote framedrum (diameter minimaal 15+), oorspronkelijk uit de Ierse volksmuziek. Wordt bespeeld met een houten stokje (de kilpin).

Riq: Arabische tamboerijn met houten of metalen frame, grote bronzen schellen en een vissevel.

Tar: lichtgewicht framedrum met houten rand uit Noord-Afrika.

Gaval: framedrum uit Azerbeidzjan met een dikke houten rand en ijzeren ringetjes aan de binnenkant daarvan.

Pandeiro: Braziliaanse tamboerijn met in de rand groepjes van drie op elkaar liggende schellen.

Bendir: Marokkaanse framedrum met aan de binnenkant twee snaren die over het vel gespannen zijn.

Kanjira: kleine tamboerijn uit Zuid-India met slechts één set schellen en een hagedissevel (op de foto met een kunstvel).

Beknopte discografie
Glen Velez heeft tien soloalbums uitgebracht en speelde mee op zo’n 160 platen van anderen. Vaak op kleine labels, dus het is vaak even doorzoeken.

Glen Velez
Handance (1983, Nomad NMD 50301)
Internal combustion (1985, CMP 23)
Seven heaven (1987, CMP CD 30)
Assyrian rose (1989, CMP CD 42)
Doctrine of signatures (1991, CMP CD 54)
Ramana (1991, Music of the World CDH-307)
Border states (1993, Interworld CD-21907)
Pan eros (1993, CMP CD 63)
Rhythmcolor exotica (1996, Ellipsis Arts CD 4140)
Rhythms of the chakras (1998, Sounds True M006D)

Trio Globo
(trio met Velez, cellist Eugene Friesen en pianist/harmonica-virtuoos Howard Levy)

Trio Globo (1994, Silver Wave Records SD 806)
Carnival of souls (1995, Silver Wave Records SD 904)
Mokave
(trio met Velez, bassist Glen Moore en pianist Larry Karush)
Mokave volume 1 (1991, Audioquest AQ-CD 1006)
Mokave volume 2 (1992, Audioquest AQ-CD 1007)
Afrique (1994, Audioquest AQ-CD 1024)
Anderen
Pat Metheny - Imaginary day (1997, Warner Bros. 946791-2)
Jonas Hellborg - Ars moriende (1994, Day Eight Music DEM 034)

Ook interessant
De vier albums van oud-speler Rabih Abou-Khalil (tussen 1987 en 1990); de 11 cd’s van het Paul Winter Consort, waar Velez tussen 1983 en 1994 vast deel van uitmaakte; Popmuziek speelde hij onder meer met Suzanne Vega (Days of open hand) en Marc Cohn (Marc Cohn en The rainy season). Ook van de verschillende MegaDrums-tournees (‘86, ‘87, ‘90, ’93 en ’95) zijn cd’s uitgebracht. Met naast de eerder genoemden onder anderen: de Afrikaanse meesterdrummer Aja Addy; de Braziliaan Dudu Tucci; conga- en bataspeler Milton Cardona; Valerie Naranjo (de percussioniste van Philip Glass); de Koreaanse drummers van Samul Nori; en natuurlijk de Oostenrijkse percussionist Reinhard Flatischler, initiatiefnemer en componist van vrijwel alle muziek.

Onlangs verscheen in het kader van 15 jaar MegaDrums een schitterend verzamelalbum The world is full of rhythms met hoogtepunten uit alle tours (behalve de laatste) en een boekje vol informatie en mooie foto’s. Van de 1999-editie verschijnt binnenkort een aparte cd.